Co to jest Głęboka Stymulacja Mózgu?

Głęboka Stymulacja Mózgu (ang. Deep Brain Stimulation, w skrócie - DBS) to metoda leczenia choroby Parkinsona, polegająca na wszczepieniu cienkich elektrod stymulujących do głęboko położonych części mózgu.
Metoda ta należy do tzw. zabiegów stereotaktycznych, które wymagają użycia specjalnej ramy - urządzenia pozwalającego na precyzyjne wprowadzenie elektrody po ściśle określonej linii (tzw. trajektorii). Zabiegi te są coraz bardziej popularne. Wykonywane są nie tylko w chorobie Parkinsona, ale i w wielu innych zaburzeniach ruchowych, takich jak drżenie samoistne czy dystonia. Obecnie na świecie ze stymulatorem mózgu żyje już ok.130 tysięcy ludzi.
Pierwszy zabieg DBS w chorobie Parkinsona został przeprowadzony w 1993r we Francji. Wkrótce potem zaczęto go stosować w innych krajach, w tym w Polsce. Obecnie DBS jest metodą rekomendowaną przez wszystkie neurologiczne towarzystwa naukowe do leczenia zaawansowanej choroby Parkinsona.

Jak działa stymulator mózgu?

Wszczepione elektrody generują impulsy elektryczne modyfikujące działanie ośrodków nerwowych odpowiedzialnych za rozwój choroby. Umieszczona w ciele pacjenta bateria (generator impulsów) zapewnia stałe źródło prądu. Parametry prądu są bardzo niskie, a jego napięcie rzadko przekracza 4 V.

Wybór miejsca umieszczenia elektrody (tzw. celu operacyjnego) zależy od obrazu klinicznego choroby, przewagi drżenia lub sztywności a także od obecności dodatkowych ruchów mimowolnych.
W chorobie Parkinsona elektrody wszczepia się najczęściej do niewielkiego miejsca w mózgu zwanego jądrem niskowzgórzowym (ang. Subthalamic Nucleus, STN), rzadziej do części wewnętrznej gałki bladej (ang.Internal Globus Pallidus, GPi) lub jądra brzusznego pośredniego wzgórza (ang.Ventral Intermediate Nucleus).
Ciekawe jest, że elektrody mózgowej nie wszczepia się do istoty czarnej - miejsca, gdzie w chorobie Parkinsona zanikają neurony dopaminowe. Wbrew nazwie, głęboka stymulacja mózgu powoduje bowiem zahamowanie a nie pobudzanie wybranych struktur nerwowych. Wszczepienie elektrody do istoty czarnej odniosłoby zatem odwrotny skutek. Dopamina, w warunkach fizjologicznych, utrzymuje w równowadze pozostałe ośrodki nerwowe i hamuje niektóre z nich (np STN). W chorobie Parkinsona, przy braku dopaminy, dochodzi więc do nadmiernego "odhamowania" niektórych struktur co skutkuje pojawieniem się objawów ruchowych (sztywności, drżenia, dyskinez). Głęboka stymulacja mózgu przywraca równowagę w ośrodkach mózgowych łagodząc objawy choroby Parkinsona.

Jak zbudowany jest stymulator mózgu i gdzie jest umieszczony?

Stymulator mózgu jest bardzo podobny do kardiostymulatora, z tą różnicą, że elektrody umieszczone są w mózgu a nie w sercu . Urządzenie zbudowane jest z generatora impulsów czyli baterii, która połączona jest z elektrodą mózgową specjalnym przewodem (łącznikiem).

Elektroda umieszczona jest w mózgu, przewód łączący znajduje się pod skórą na szyi, a generator impulsów umieszczony jest w okolicy obojczyka i klatki piersiowej, również pod skórą.

Gdy pacjent ma obustronne objawy parkinsonowskie, konieczne jest założenie dwóch stymulatorów - jeden stymulator działa bowiem tylko na jedną (przeciwną) stronę ciała. W praktyce oznacza to konieczność dwóch operacji, z reguły w krótkim odstępie czasowym. Istnieją tzw. stymulatory dwukanałowe, gdzie jedna bateria połączona jest z dwoma elektrodami. Takie stymulatory można wszczepić podczas jednej operacji.

Dla kogo przeznaczona jest Głęboka Stymulacja Mózgu?

Głęboka Stymulacja Mózgu przeznaczona jest do leczenia pacjentów z zaawansowaną chorobą Parkinsona. Należy ją rozważyć w momencie, gdy u chorego pojawiły się już powikłania ruchowe: stany zmiennej sprawności w ciągu dnia (naprzemiennie stan ON i OFF) lub występują ruchy mimowolne (dyskinezy) ograniczające funkcjonowanie. Gdy farmakoterapia nie pozwala na opanowanie tej sytuacji, wówczas najlepszym rozwiązaniem jest głęboka stymulacja mózgu. Celem operacyjnym jest wtedy jądro niskowzgórzowe (DBS-STN) co stanowi złoty standard postępowania.
Wskazaniem do zabiegu może być też znacznie nasilone drżenie, nie poddające się farmakoterapii, nawet wtedy gdy inne objawy choroby Parkinsona nie są dla chorego zbyt uciążliwe. W tym przypadku dyskinez może nie być. Celem operacyjnym jest wtedy wzgórze (DBS-ViM) lub jądro niskowzgórzowe (DBS-STN).

Gdy chory boryka się ze znacznie nasilonymi dyskinezami, ruchami pląsawiczymi lub przetrwałymi skręcającymi ruchami tzw dyskinezami dystonicznymi - wówczas celem operacyjnym może być gałka blada (DBS-GPi).
O wyborze celu operacyjnego decydują wspólnie neurolog i neurochirurg.